I. Diagnoza

Właściwa diagnoza stanowi punkt zwrotny dla rozwoju małego dziecka z zaburzeniami ze spektrum autyzmu.

W Polsce problematyka autyzmu realnie rozwija się dopiero od niespełna trzech dekad (tj. od zmian ustrojowych) i jest to okres kiedy jako społeczeństwo musimy zmierzyć się z narastającą skalą występowania zaburzeń ze spektrum autyzmu. Częściowo wynika to z odpowiedniego kwalifikowania jednostki chorobowej – czyli jako zaburzeń ze spektrum autyzmu, a nie jako choroby psychicznej. Nie zmienia to jednak faktu, iż jak uznała ONZ (w 2008 roku) zaburzenia ze spektrum autyzmu stanowią jeden z najpoważniejszych problemów zdrowotnych świata.

Wzrost częstotliwości występowania zaburzeń rozwoju u dzieci determinuje podejmowanie działań w kierunku rozwoju profilaktyki prozdrowotnej w tym obszarze, która wskazuje na potrzebę diagnozy na jak najwcześniejszym etapie życia dziecka. Wczesna diagnoza i podjęcie odpowiednich działań terapeutycznych w perspektywie czasu pozwala bowiem na kompensowanie trudności wynikających z autyzmu, w tym również nabywanie, rozwijanie i podtrzymywanie umiejętności niezbędnych do sprawnego funkcjonowania w różnych rolach społecznych oraz środowiskach.

I.1. Punkt Konsultacyjny

Nasza Fundacja od początku swojego istnienia tj. od 1996 roku czyniła wysiłki w zakresie wsparcia diagnostyczno-terapeutycznego rodzin z naszego regionu poprzez działalność Punktu Konsultacyjnego (realizowana jako działalność pożytku publicznego w rozumieniu ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie).

Od 01 marca 2017 roku działalność Punktu Konsultacyjnego została wpisana do rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą:

• Podmiot leczniczy: Fundacja Pomocy Osobom z Autyzmem „MADA”
  Jednostka organizacyjna: Fundacja Pomocy Osobom z Autyzmem MADA – Punkt Konsultacyjny
  Komórka organizacyjna: Poradnia dla osób z autyzmem
  Adres: Nowy Sącz (33-300) ul. Kunegundy 16
  Nr księgi rejestrowej: 000000190476 Kod cz. V: 01 Kod cz. VII: 001
  Adres: Nowy Sącz (33-300) ul. Św. Kunegundy 16 – Punkt Konsultacyjny mieści się w budynku Niepublicznego Terapeutycznego Punktu Przedszkolnego AutoSTOP, gdzie w ramach współpracy z Przedszkolem mamy możliwość korzystania z wygospodarowanych na ten cel pomieszczeń.

         ! WAŻNE: od 01.09.2020 roku zmiana miejsca realizacji konsultacji w ramach Punktu Konsultacyjnego

Nowy adres: ul. Batalionów Chłopskich 37, 33-300 Nowy Sącz – budynek Niepublicznego Terapeutycznego Punktu Przedszkolnego AutoSTOP 

• Adres do korespondencji: Nowy Sącz (33-300) Al. Wolności 19
• Tel. 18 449 05 10, kom. 664313069

Konsultacje diagnostyczno-terapeutyczne tzw. Punkt Konsultacyjny

II.1. Opinia o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju (WWR) oraz orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego

Opnie o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju (WWR) oraz orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego wydawane są przez poradnie psychologiczno-pedagogiczne, w tym poradnie specjalistyczne wyznaczone przez kuratora oświaty w przypadku niektórych schorzeń i zaburzeń rozwojowych (wady wzroku, słuchu, autyzm/ASD). W Nowym Sączu działają dwie poradnie psychologiczno-pedagogiczne/ specjalistyczne i obowiązuje je rejonizacja:

• Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Nowym Sączu ul. Broniewskiego 5  – Orzeczenia oraz opinie o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka są wydawane dzieciom mieszkającym w Nowym Sączu (dotyczy dzieci od urodzenia do podjęcia edukacji przedszkolnej lub nauki szkolnej) oraz dzieciom/ młodzieży uczęszczającej do przedszkoli i szkół z terenu miasta Nowego Sącza. Poradnia w Nowym Sączu jest również poradnią specjalistyczną i wydaje orzeczenia oraz opinie o WWR dla dzieci i uczniów z tytułu wady wzroku, słuchu oraz autyzmu z terenu Miasta Nowego Sącza*.

• *Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Limanowej ul. Zygmunta Augusta 8 – zgodnie z zarządzeniem nr 33/21 Małopolskiego Kuratora Oświaty, z dniem 8 lipca 2021 roku Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Limanowej została wskazana jako właściwa dla mieszkańców Powiatu Limanowskiego, w której będą działały Zespoły wydające orzeczenia i opinie dla dzieci i uczniów niesłyszących, słabosłyszących, niewidomych, słabowidzących i z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera.

• *Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Gorlicach ul. Niepodległości 5A – rejon działania: Miasto Gorlice Gminy: Gorlice (z wyłączeniem Kobylanki, Klęczan), Bobowa, Dominikowice, Łużna, Moszczenica, Ropa, Sękowa, Uście Gorlickie, wydaje orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego opinie o WWR z uwagi na niepełnosprawność intelektualną, ruchowa, afazję, zaburzenia narządów zmysłu jak wzrok, słuch, a także autyzm, w tym zespół Aspergera.

• Powiatowa Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Nowym Sączu ul. Waryńskiego 1 – Zgodnie ze Statutem Poradni oraz zróżnicowanymi potrzebami środowiska ww. Poradnia oferuje pomoc diagnostyczną, doradczą, profilaktyczną i terapeutyczną. Oferta Poradni dedykowana jest  dzieciom i młodzieży oraz rodzicom i nauczycielom z terenu gmin: Chełmiec, Gródek n/Dunajcem, Kamionki Wielkiej, Korzennej, Łososiny Dolnej, Nawojowej. Poradnia ta jako poradnia specjalistyczna udziela również pomocy dzieciom z wadami wzroku, słuchu, autyzmem i innymi całościowymi zaburzeniami rozwoju z rejonu powiatu nowosądeckiego.

Orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego wydawane są wyłącznie do celów edukacyjnych – by dziecko mogło korzystać w przedszkolu/ szkole z rozwiązań dedykowanych uczniom niepełnosprawnym (klasy ogólnodostępne, integracyjne, specjalne; realizacja zaleceń wynikających z orzeczenia i in.).

II.2. Orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności

Orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności wydawane są przez Miejskie/ Powiatowe Zespoły ds. Orzekania o Niepełnosprawności.

• Powiatowy Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności – MOPS w Nowym Sączu, ul. Żywiecka 13
• Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności – PCPR w Nowym Sączu, ul. Kilińskie 72A 
  

Kto może uzyskać orzeczenie o niepełnosprawności/ stopniu niepełnosprawności?

• dzieci do 16 r. ż. uzyskują orzeczenie o niepełnosprawności bez orzekania stopnia;
• osoby powyżej 16 r. ż. uzyskują orzeczenie o niepełnosprawności, w którym ustalony jest stopień niepełnosprawności (lekki, umiarkowany, znaczny).

W orzeczeniach znajdują się określone wskazania, które mogą uprawniać np. do:

• zatrudnienia w zakładzie aktywizacji zawodowej (pkt 3)
• uczestnictwa w warsztatach terapii zajęciowej (pkt 4)
• dofinansowania ze środków PFRON do zakupu przedmiotów ortopedycznych i środków pomocniczych (pkt 5)
• korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji np. z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych, dofinansowania z PFRON do turnusu rehabilitacyjnego (pkt 6)
• świadczenia pielęgnacyjnego (pkt 7-8)
• karty parkingowej (pkt 9)
• dodatku mieszkaniowego (pkt 10)

III. Uczeń z autyzmem

Edukacja kształtuje człowieka – i to jakim jesteśmy społeczeństwem w dużej mierze jest rezultatem jej poziomu, jakości i ukierunkowań. 
Każde dziecko niepełnosprawne ma prawo do nauki.

Fundacja od początku swojej działalności współuczestniczyła w procesie tworzenia oddziałów przedszkolnych i klas dla dzieci/ uczniów z autyzmem, w tym:

• w 1995 r. – oddziału dla dzieci z autyzmem w Miejskim Przedszkolu nr 10 w Nowym Sączu, utworzonego przez miasto Nowym Sącz przy znacznym udziale Pani Bożeny Fryc – Prezesa Fundacji, jeszcze przed oficjalną rejestracją Fundacji. Mając na uwadze dostosowanie metod i narzędzi pracy z dziećmi autystycznymi Fundacja wspierała funkcjonowanie oddziału poprzez zakup niezbędnych elementów wyposażenia, pomocy dydaktyczno-terapeutycznych czy zatrudnienie dodatkowej kadry terapeutycznej. Współpraca z Przedszkolem, które w 2002 roku przekształciło się w Zespół Przedszkoli w Nowym Sączu, z wielkim powodzeniem jest kontynuowana i przybiera różnorodne formy, w tym przede wszystkim wsparcie w zakresie wielokierunkowej terapii.
• w 1997 r. – klas dla uczniów z autyzmem oraz klasy integracyjnej w Szkole Podstawowej Nr 6 w Nowym Sączu.
• w 2011 r. – klas gimnazjalnych w Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Nowym Sączu.
• w 2012 r. – klas specjalnych w Zespole Szkół w Chełmcu – od 2017 r. zmiana nazwy szkoły na Szkoła Podstawowa z Oddziałami Specjalnymi w Chełmcu.

Podstawowe akty prawne:

• Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz. U. 2017 poz. 59) 
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 09 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społeczne i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (Dz.U. 2017 poz. 1578).

W ww. rozporządzeniu mowa jest m.in. o: 

• opracowaniu i wdrażaniu indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego (§ 6), zakresie zajęć rewalidacyjnych (§ 6), obowiązku dodatkowego zatrudnienia nauczycieli/ specjalistów/ asystenta nauczyciela/ pomocy nauczyciela (§ 7).

Dowóz dziecka do przedszkola/ szkoły:

• Dowóz dziecka z niepełnosprawnością do placówki edukacyjnej to ustawowy obowiązek gminy. Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 roku prawo oświatowe (Dz. U. 2017 poz. 59) w art. 32 ust. 6 (w odniesieniu do dzieci pięcioletnich i sześcioletnich oraz dzieci objętym wychowaniem przedszkolnym w wieku powyżej 7 lat – na podstawie art. 31 ust. 2) oraz 39 ust. 4 (w odniesieniu do uczniów niepełnosprawnych) nakłada na jednostki samorządu terytorialnego obowiązek zapewnienia dzieciom z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego bezpłatnego transportu oraz opieki podczas przejazdu do przedszkola/ szkoły.
  Dodatkowo MEN doprecyzował definicję „najbliższej szkoły/ najbliższego przedszkola”, określając że jest to placówka, prowadząca kształcenie w formie wybranej przez rodziców i mogąca zrealizować zalecenia z orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. Interpretacji pojęcia najbliższa szkoła dokonywały również sądy administracyjne.
  W jednej z takich spraw (III SA/Kr 1882/14) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w uzasadnieniu do wyroku wskazał m. in. iż kwestia wyboru szkoły nie pozostaje w uznaniu organu administracyjnego – nie stanowi uprawnienia gminy (art. 70 ust. 1 i 3 Konstytucji). Jednocześnie podkreślił, iż unormowania prawne dotyczące zapewnienia przez gminę bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do placówki szkolnej, umożliwiającej wypełnienie obowiązku szkolnego i obowiązku nauki, dotyczą odbiorcy szczególnego tj. dzieci niepełnosprawnych. Stąd też ocena potrzeb takiego odbiorcy powinna być dokonywana w sposób szczególnie wnikliwy, roztropny i delikatny. Jak czytamy w uzasadnieniu wyroku – dowodzenia nie wymaga również twierdzenie, że nie każda placówka szkolna ma warunki do kształcenia dzieci obciążonych wszelkiego rodzaju niepełnosprawnościami. Tak więc dla każdego przypadku należy dokonywać wykładni sformułowania „najbliższa szkoła”. Według Sądu na „bliskość” składać się będzie i element położenia geograficznego (odległość szkoły od miejsca zamieszkania), i posiadanie przez daną placówkę warunków umożliwiających kształcenie dzieci z konkretnym rodzajem niepełnosprawności. Definicja „najbliższej” – uznał sąd – nie powinna się opierać wyłącznie na odległości w kilometrach, ale też na potrzebach dziecka.
• 3 grudnia 2019 roku weszły w życie przepisy znowelizowanego prawa oświatowego, w tym Art. 39a., w myśl którego:
  „1. Obowiązki, o których mowa w art. 32 ust. 6 i art. 39 ust. 4, gmina spełnia poprzez zorganizowanie bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu dzieci, młodzieży i uczniów we własnym zakresie albo poprzez zwrot rodzicom kosztów przewozu dzieci, młodzieży i uczniów oraz rodziców.
  2. Zwrot kosztów jednorazowego przewozu następuje w wysokości określonej według wzoru:
  k𝑜𝑠𝑧𝑡 = (𝑎 − 𝑏) ∗ 𝑐 ∗ 𝑑/100
  gdzie:
  a – liczba kilometrów przewozu drogami publicznymi z miejsca zamieszkania do przedszkola, oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej, innej formy wychowania przedszkolnego, ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego, szkoły podstawowej albo szkoły ponadpodstawowej, a także przewozu rodzica z tego miejsca do miejsca zamieszkania lub miejsca pracy, i z powrotem,
  b – liczba kilometrów przewozu drogami publicznymi z miejsca zamieszkania rodzica do miejsca pracy i z powrotem, jeżeli nie wykonywałby przewozu, o którym mowa w lit. a,
  c – średnia cena jednostki paliwa w danej gminie właściwego dla danego pojazdu,
  d – średnie zużycie paliwa w jednostkach na 100 kilometrów dla danego pojazdu według danych producenta pojazdu.
  3. Średnią cenę jednostki paliwa w gminie określa na każdy rok szkolny rada gminy, w drodze uchwały, uwzględniając ceny jednostki paliwa w gminie.
  4. Zwrot kosztów przewozu, o którym mowa w ust. 1, następuje na podstawie umowy zawartej między wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta) a rodzicami.
  5. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) zawiera z rodzicami umowę, o której mowa w ust. 4, w terminie 14 dni od dnia uzyskania informacji, że dowożenie i opiekę zapewniają rodzice.
  6. Jeżeli rodzice powierzyli wykonywanie transportu i sprawowanie opieki w czasie przewozu innemu podmiotowi, kwotę zwrotu kosztów przewozu ustala się zgodnie z ust. 2.”

Kwestie związane z edukacją reguluje szereg aktów prawnych. Przywołane powyżej ustawa i rozporządzenie stanowią wybrany element organizacji kształcenia i realizacji obowiązku edukacyjnego przez dzieci/ uczniów z niepełnosprawnościami. Informacje dotyczące przepisów oświatowych (tzw. Bazę przepisów oświatowych) znaleźć można m.in. na stronie projektu Wszystko Jasne.

Zagadnienia dotyczące kształcenia specjalnego szczegółowo zostały opisane w tzw. „Informatorze dla rodziców” opracowanym w ramach projektu pn. Wszystko Jasne realizowanego przez Stowarzyszenie NIE-GRZECZNE DZIECI –  Najczęściej zadawane pytania dotyczące kształcenia specjalnego – Informator Wszystko Jasne.